شهادت خود

شهادت خود

در باب شهادت باید خود را پیدا کرد و سلوک در این مرتبه واقع مى‏شود. «یقظه» و مانند آن شهود نمى‏آورد. ممکن است کسى بیدار باشد اما نبیند. شهادت و شهود را باید یافت که معرفت و سلوک در شهود پدید مى‏آید. شاهد آن است که مى‏بیند و کسى تا بیدار نباشد نمى‏بیند و آن که مى‏بیند دیار و دلدار دارد و آن که نمى‏بیند، نه عشقى دارد و نه ولایتى و نه فنایى و نه توحیدى.

شهادت پدیده ها

شهادت پدیده ها

باید در «کمین» نشست تا این حقایق ربانى و ربوبى به دست آید و ودایع و اسرار در وجود ما نهاده شود و اسرار حق، اسرار اوصاف و اسماى او و اسرار خلق و پدیده‏ها در ما رخ بنماید. باید به کمین نشست تا شهادت مورچه یا جوجه یا سنگ و در و دیوار درک گردد و تا کسى آن را نشنود و رؤیت ننماید به درک آن نمى‏رسد.

شهادت هر پدیده ‏اى شنیدنى است و هر شهادت مزه‏ اى خاص دارد. باید کمین کرد و به استماع شهادت نایل آمد. آیا مى‏شود کمین نمود و شهادت حق تعالى بر خود را یافت و نیز شهادت ذاتى، جمعى، قربى و عینى: «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ» را به صورت بسیط و یک حقیقت ذوق کرد؛ همان‏طور که تمامى شهادت‏ هایى
که در روایات و به ‏ویژه در زیارت‏نامه‏ هاست و نیز شهادت‏ هاى اذان، اقامه و نماز از شهود، رؤیت، تشخُّص و عینیت حکایت دارد. کسى که در رؤیت خود کمین مى‏ کند توحید فعلى، صفاتى و ذاتى را یکى پس از دیگرى مى ‏یابد. سه مرتبه توحید در شعار «وحده وحده وحده» به زیبایى آمده است! این شعار هویت حکومت اسلامى را که همان نفى نفاق ذاتى، وصفى و فعلى است بیان مى‏دارد و اعلام مى‏ دارد مؤمن کسى است که هیچ گونه نفاقى نداشته باشد.

باید کمین نمود و شهادت را یافت تا صرف لقلقه‏ى زبان و گفتار نباشد بلکه شهادت خود را که بر زبان مى‏آید با قلب خود شنید. باید تلاش داشت نخست شهادت خود را شنید و از خود شروع کرد و سپس براى استماع شهادت دیگر پدیده‏ ها کمین نمود. باب شهادت باب ورود است و کسى تا به شهادت نرسد و به آن ورود ننماید از ایمان و ولایت حقیقى خبرى نمى ‏یابد؛ همان‏طور که تا کسى شهادت را بر زبان جارى ننماید به «اسلام» ورود نمى‏ یابد و پاک نمى‏ گردد.
خداوند توفیق دهد از باب شهادت استفاده بریم و کام بگیریم. کسى که از آن کام مى ‏گیرد به نیکى در مى‏ یابد چگونه سیراب و تغذیه مى‏شود!

سیرسرخ(دهشى بودن معرفت3)

 نظام آموزشى در صورتى قدسى و الهى است که استادمحور گردد و استادى به تربیت شاگرد بپردازد که در امور معرفتى و ولایى دست داشته باشد، در این صورت است که بار شاگرد را به سرعت مى ‏بندد وگرنه شاگرد بهره ‏اى از درس جز خارش و خِرفتى نخواهد داشت. براى اثبات این معنا مى ‏توان پژوه ه‏اى مستقل بنیان نهاد و سال‏هاى تحصیلى بزرگان شیعه مانند شیخ طوسى، شیخ مفید، سید مرتضى، ملاصدرا و حضرت امام خمینى رحمه ‏الله را به دست آورد. البته این نظام آموزشى کجا و آن که اصاغرى بخواهند چیره شوند که چیزى جز ادعا، سالوس، پررویى، بازى با الفاظ و ظاهرگرایى در چنته ندارند کجا؟ کار آنان با اندکى شماره را نباید با کار پاکان شیعى قیاس نمود که رویّه ‏ى عام آنان به پیروى از مکتبى که دارند خون و قیام براى برپایى حق و ولایت بوده است.

به هر روى، این صفاست که زمینه را براى دهش معرفت آماده مى‏ سازد. صفا نیز با کثرت کارها و حجاب ‏هاى فراون سازگار نیست. کسى

---

1. بقره / 282.

که ذهنى کثرتى و پر اشتغال دارد نمى‏ تواند به فهم عبارات و متون قدسى نایل شود. بزرگان ما تحقیقات خود را با استجماع برگرفته از مدد سجده و وضو نوشته‏ اند نه با پراکندگى ذهنى و دغدغه‏ هاى ناسوتى که امروزه گریبان‏گیر برخى از منسوبان به علم شده است. کثرت‏ گرایى و داشتن کارهاى متعدد و فزون ‏طلبى و تکاثرخواهى کمال کُش است و انسان را بلاپیچ مى‏ کند و او را به حرمان مى‏ کشاند. هر کسى باید یک کار داشته باشد آن هم بهترین کار تا به صفا و موفقیت دست یابد و در معنویت و حصول ملکه‏ى قدسى پیروز گردد. کسى که فردى عادى است و در میدان فقر و گرسنگى هم‏کیشان خود، سى بار هزینه‏ى حج مى‏کند، حج ‏گزار نیست و او قافله ‏چى خوانده شود مناسب‏تر است و عجب این است که نمى ‏شود چنین کسى قساوت قلب پیدا نکند؛ زیرا او توان معصوم را ندارد که چنین عبادت سنگینى را مى ‏آورد و عجیب آن است که مى ‏پندارد توفیق الهى نصیب او شده است.

باب سلوک و معرفت باب صفاست. نخست باید سینه‏ ى خود را گشاده ساخت و آن وقت چنان به دل وى مى‏ریزند که وقت براى مراجعه به کاغذ و قلم پیدا نمى‏ کند.

مراجعه به کتاب و داشتن تحقیق از مبادى اعدادى است و تا جایى لازم است، اما بعد از آن جز آسیب و کندذهنى در پى ندارد.

صرف کاغذى شدن و نیز کثرتى گردیدن آسیب امروز حوزه ‏هاى آموزشى است، در حالى که محور آموزش باید بر پایه ‏ى صفا و پایدارى چند ساله در کنار استادى کارآزموده باشد.

سیرسرخ(دهشى بودن معرفت2)

 حفظ قرآن کریم و نهج‏ البلاغه یک علم است نه معرفت و امرى کسبى است نه موهبتى. فقه و اصول رایج نیز تمام کسبى است اما چنین امور آموزشى فقط زمینه است و بدون ملکه‏ ى قدسى مقام اجتهاد و استنباط فتوا براى کسى ثابت نمى‏ شود.

معرفت و نظایر آن با زحمت به دست نمى ‏آید؛ زیرا اقتضاى آن در دست بنده نیست و پدر و مادر و دیگر امور دخیل در وراثت و زمان و مکان و تاریخ و نیز اولیاى الهى و خداوند همه در کارند تا کسى به معرفت و ولایت الهى رسد و ولىّ اللّه گردد.

علم همانند فن و تکنیک است که با زحمت و تلاش به دست مى‏آید. البته گاه علم بر معرفت هم اطلاق مى‏شود و لحاظ عام دارد؛ مانند دو روایت نورانى زیر که مى‏ فرماید:

«لیس العلم بالتعلّم، إنّما هو نور یقع فی قلب من یرید اللّه‏تبارک و تعالى أن یهدیه»⁽¹⁾ و «العلم نورٌ یقذفه اللّه فى قلب من یشاء»⁽²⁾.

مى ‏توان کافرانى هوشمند را استخدام نمود و شرح لمعه را به آنان آموزش داد و آنان از آزمون این کتاب با نمره ‏هاى عالى بیرون آیند، اما چنین افرادى به هیچ وجه شمّ اجتهادى شهید ثانى رحمه ‏الله را پیدا نمى‏ کنند؛ زیرا ملکه‏ ى قدسى که امرى موهبتى است را ندارند و سیستم افتاى آنان ظاهرگرایى محض و جمود است و فقهى را ارایه مى ‏دهد که با زمان و مکان و آدمیان امروز بیگانه است. اجتهاد نیز الهام الهى را لازم دارد. الهامى که تمام دهشى است و نصیب کسى نمى ‏شود که در تبار خود یَهُوه ‏پرستى⁽³⁾ را دارد. اجتهاد در زمره‏ى امور تصدیقى است نه تصورى. ممکن است کسى تمامى مقدمات اجتهاد را بخواند و بداند امّا به دلیل فقدان ملکه‏ى قدسى قدرت استنباط ندارد، همانند کسى که عروض و قافیه و معانى و بیان و بدیع را به ‏خوبى مى‏داند، امّا از گفتن یک بیت شعر ناتوان است. به هر روى، تمامى این بحث که شارح آن را به نیکى آورده است در یک گزاره خلاصه مى ‏کنیم و آن این که: «در معارف، فقط صفا مى‏ خرند و بس و کسب معرفت به زرنگى و زحمت نیست». این گونه

---

1. بحار الانوار، ج 1، ص 225.

2. مصباح الشریعة، ص 16.

3. یهوه: خداى یهودیان.

است که علامه ‏ى حلى پانزده سال بیش‏تر نداشته و بیش از چند استاد ندیده است که به اجتهاد دست مى‏ یابد و متکلمى توانا مى ‏شود؛ چرا که او تقوا داشته است: «وَاتَّقُوا اللَّهَ وَیُعَلِّمُکُمُ اللَّهُ»⁽¹⁾. این تعلیم الهى بوده است که او را چنین پرورش مى ‏دهد و به سرعت از تحصیل مدرسى بى ‏نیاز مى ‏سازد، ولى در برابر، چنان‏چه ملکه‏ى قدسى مورد بى ‏اعتنایى قرار گیرد، مى ‏شود کسى بیش از بیست سال به درس خارج فقه و اصول رود و از نقد یک گزاره‏ى فقهى ناتوان باشد؛ چرا که نظام آموزشى وى ماهیت قدسى خود را از دست داده و نظام آن همانند دانشگاه‏ هاى غربى شده است.

سیرسرخ(دهشى بودن معرفت1)

دهشى بودن معرفت

خواجه در تشبیه خود از بارندگى و بارش استفاده کرد و شارح از این تشبیه ظریف نکته ‏اى لطیف استفاده مى ‏کند و مى ‏نویسد: «وفیه إشارة إلى أنّها مواهب کالمطر، لا مکاسب»؛ به این معنا که پرواز به ملکوت زمین و آسمان‏ها چندان در اختیار کوشش و تلاش بشر نیست و معرفت از امور اختیارى و ارادى نیست، بلکه به صورت کامل اعطایى و دهشى است و آیه‏ى شریفه‏ى «وَأَنْ لَیْسَ لِلاْءِنْسَانِ إِلاَّ مَا سَعَى»⁽¹⁾ در چنین امورى موضوع ندارد و براى کارهاى جزیى است که به مدیریت نفس و ذهن انجام مى‏ شود. امور موهبتى خداوند به محبوبان از ازل و پیش از آن است که در ناسوت پا نهند، ولى به محبان در دنیاست که آنان به گام حق تعالى، به تدریج و رفته رفته و با ریاضت و سختى، گام برمى‏ دارند.

بسیارى از امور است که دست اختیار بشر از آن کوتاه است. از این نمونه است: معرفت، معنویت، نبوت، رسالت، امامت، ولایت، مقام ختمى و نیز تشیع، فتوت، مردانگى و جوانمردى، عقل و رزق و روزى که تمامى اعطایى و دهشى است. کسى که معرفتى دهشى دارد نمى ‏توان چشم در چشم وى انداخت و به صرف این که چشم چنین کسى در چشم طرف مقابل گره بخورد، چشم طرف وى بى ‏اختیار و سریع فرو مى ‏افتد و سر به زیر مى ‏گیرد؛ هرچند صاحب این امور موهبتى هیچ عنوان اعتبارى نداشته باشد و با سادگى زندگى کند.

---

1. نجم / 39.

این نیز تفاوت دیگر میان معرفت با علم است. علم را هر کسى مى ‏تواند با کوشش و سعى به دست آورد؛ هرچند وى مسلمان نباشد، اما معرفت تمام اعطایى است و نیاز به ملکه ‏اى قدسى دارد. ملکه ‏ى قدسى همان است که شهید ثانى آن را از شرایط لازم براى فقاهت و قدرت استنباط فتوا مى ‏داند. علم ‏هاى رایج که هم ‏اکنون به شکل مدرسى درآمده است را هر کسى هرچند گبر و کافر باشد مى ‏تواند بیاموزد و حتى اجتهاد را آن‏گونه که این روزها مصطلح شده است مى ‏توان به هر زندیق هوشمندى آموزش داد؛ زیرا تمام نگاه علم و فن به آن مى ‏شود، اما اگر اجتهاد با ملکه‏ى قدسى به دست آید، در آن صورت از علوم موهبتى است و نمى ‏شود آن را در هر کسى دید.

سیرسرخ(قرب و لطف)1

قرب و لطف

اگر کسى به «قرب» و «لطف» الهى توفیق یابد و به آن نایل شود،

نتیجه‏ اى بسیار مهم از این دو اسم به او مى‏ رسد که هویت او را تغییر مى ‏دهد و آن این که وى «صاحب قلب» مى ‏شود و قلب و دل او فعلیت مى‏ یابد؛ چنان‏که قرآن کریم براى انسان نه تنها یک قلب، بلکه قلب ‏ها قایل است: «لَهُمْ قُلُوبٌ لاَ یَفْقَهُونَ بِهَا»⁽¹⁾. خداوند متعال در آدمى قلب ‏هاى فراوان نهاده است. البته آیه را مى ‏شود این گونه معنا کرد که براى هر کسى قلبى نهاده است، اما این معنا نیز که هر کسى قلب‏ ها دارد با آیه سازگار است. قلب‏هایى که خام باقى مانده و کسى تلاش نمى ‏کند راه ‏اندازى براى آن قرار دهد تا آن را به فعلیت رساند. تا کسى به مقام «قلب» و «دل» نایل نشود به اسماى الهى قرب پیدا نمى ‏کند. براى همین است که خواجه لطف و قرب را در پایان و نتیجه‏ى دیگر اسماى الهى قرار داد و گفت: «هذه ثمرات القرب واللطف».

به ‏واسطه‏ى اسماى الهى است که لطف و قرب یعنى «قلب» حاصل مى ‏شود و بعد از آن است که به «سرائر» و دیگر «قلب‏ها» یکى پس از دیگرى دست مى ‏یابد؛ به این معنا که باطن پیدا مى ‏کند، بعد از حصول باطن است که به «کَلِم» مى ‏رسد که همان هویت سرائر است و بعد از دست‏یابى به «کَلِم» به «غمائم» راه مى ‏یابد که همان حکم است. بر این اساس سیر نزول آدمى از اسماى الهى است و سیر صعودى وى نیز به آن مى ‏انجامد؛ همان‏طور که مى ‏فرماید: «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ»⁽²⁾. چون سیر نزول و صعود پیچیده به اسماست، کسى که ترقى و صعد دارد قلبى

---

1. اعراف / 179.

2. بقره / 156.

صالح مى ‏یابد که پیچیده به اسماى الهى مى ‏شود و چنین قلبى تطهیر پیدا مى ‏کند و مطهَّر مى ‏شود؛ بر این اساس، وى محبوب خداوند مى‏ گردد: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ»⁽¹⁾. تطهیر در این آیه اطلاق دارد و افزون بر طهارت‏ هاى سه‏ گانه، تطهیر اسمایى را نیز در بر مى ‏گیرد؛ یعنى خداوند کسانى را که قرب به او پیدا مى ‏کنند و صاحب اسما مى‏ شوند دوست دارد. 

عرفان

سیرسرخ (ابراز عشق حق تعالى2)

حق تعالى جز پدیده‏ هایى که آفریده است کسى را ندارد و همواره چشم محبت به آنان دوخته است اما بنده غفلت دارد و به این عشق التفاتى نمى‏ کند. در این آیه، خداوند همواره خود را پیش مى ‏کشد تا قرب عاشقانه‏ ى خود به بنده را به نمایش گزارد و به تعبیر دیگر شش مرتبه کرنش نموده و خود را افتاده و خاکى نموده است که چنین مى ‏گوید. چنین عشقى در کدام افسانه ‏ى عشقى آمده است. او به همه‏ى آفریده ‏هاى خود عشق دارد و به آنان مشتاق ‏تر و عاشق‏ تر است؛ از این رو کم‏ترین آزار، اذیت و ظلمى به یکى از آنان را نمى ‏پذیرد. کیست که عشق بى‏ پایان خدا به تمامى بندگانش را درک کند؛ چرا که یا عاشق نیست و یا وى عشق محدود است. 

«وهذه الستَّة موجبات اختصاص الحمد به للأمر الأوّل من الأمرین المذکورین ـ وهو الاستحقاق بالکمال الذاتیِّ التامِّ ـ والستَّة التالیة لها موجبات الاختصاص للأمر الثانی ـ أعنی الإحسان والإنعام ـ وکذا اللطیف القریب ـ بالمعنیین الأخیرین.

و«الأحد» صفةٌ مؤکّدةٌ للواحد، وکذا «الصمد» للقیُّوم،

و«القریب» للطیف. وکلّ تالٍ مقرِّرٌ للسابق مقولَه، فما أحسَنَ نظمه!»

ـ شش اسم یاد شده در معناى نخست خود، سبب ویژگى دادن حمد به «اللّه‏» به لحاظ اولین امر از دو نکته‏ى گفته شده است که همان شایستگى و استحقاق خداوند به کمال تام ذاتى است و در معناى دوم خود سبب اختصاص یافتن حمد به او به اعتبار امر دوم است که همان احسان و انعام به بندگان باشد. هم‏چنین است دو اسم «اللطیف و «القریب» به دو معناى گفته شده‏ى اخیر.

و اسم «الاحد» صفت تأکیدى است براى اسم «الواحد» و هم‏چنین است اسم «الصمد» براى «القیوم» و «القریب» براى «اللطیف» که هر اسم بعدى تقریرى است بر اسم قبلى که در گفته آمده است و چه زیبا آن را چینش داده است.

شش اسمى که «اللّه‏» را توصیف نمود هم استحقاق حق تعالى به این وصف‏ها را بیان مى‏ دارد و هم امتنان خداوند به بندگان با احسان و انعامى که دارد.

البته ما هر شش اسم یاد شده را از اسماى ذاتى دانستیم که مى‏تواند لحاظ فعلى داشته باشد؛ برخلاف شارح که آن را از اسماى فعلى گرفت که در این صورت، لحاظ ذاتى ندارد.

هم‏چنین در پیش گفتیم مقام احدیّت برتر از واحدیّت است، در این صورت نمى‏تواند تأکیدى که مورد نظر شارح است را بیان دارد؛ چرا که احدیّت اصل و واحدیت وصف، تعین و تنزیل براى آن است.

سیرسرخ (قرب حق تعالی به آفریده)

قرب حق تعالى به آفریده

از آن‏جا که حق تعالى در چهره‏ى تمامى پدیده‏ها هویدا و آشکار است مى‏فرماید: «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ». این آیه به صورت متکلم مع الغیر و با تعبیر «نَحْنُ» آمده است نه به صورت مفرد؛ زیرا بسیارى از اولیاى الهى و فرشتگان نیز از ما به ما نزدیک‏تر هستند و این تعبیر بسیارى از اسباب الهى را در بر مى‏گیرد. خداوند از هر چیزى به انسان نزدیک‏تر است؛ به این معنا که مراقب و نگه‏دار آدمى است و او را لحظه‏اى رها نمى‏کند. حق تعالى هر پدیده‏اى را ظاهر کرده است و او را با دو دست عنایت خویش محافظت مى‏نماید و آفت‏ها و بلایا را از او دور مى‏دارد وچنین نیست که کسى را به بیهودگى سوق دهد. بر این اساس، اضطراب‏ها و ترس از بلا، دشمن، فقر و مانند آن از ضعف ایمان به خداوند ناشى مى‏شود و اگر کسى باور نماید خدایى دارد که عاشق است و به عشق او مراقب وى هست به گونه‏اى که حتى نمى‏خوابد و چرت نمى‏زند کم‏ترین تنیدگى به وجود او راه نمى‏یابد، بلکه همواره چون کوهى استوار بر حق مى‏ایستد. چنین کسى همواره آشنایى را در شراشر تار و پود خود حس مى‏نماید و چنین است که با حال خوش مى‏گوید:

به خدا غریب شهرم که ندارم آشنایى

به خدا که این گدایى ندهم به پادشاهى

سیرسرخ(یافت حق تعالى در دل)

یافت حق تعالى در دل

بصر و چشم سر قدرت یافت خداوند را ندارد. هم‏چنین بصر به معناى بصیرت نیز توان یافت حق تعالى را ندارد و عقل‏ها نمى‏تواند خداوند را بیابد، بلکه تنها ادراک قلبى است که مى‏تواند خداوند را در «دل» بیابد. بر این اساس، «ادراک» امرى فراتر و برتر از «بصر» و «بصیرت» است که این آیه در مقام بیان آن نیست و تنها دو امر نخست را نفى مى‏کند. بصر تنها توان حس ظواهر مادى را دارد و خداوند مادى و محسوس نیست. هم‏چنین بصر توان حس معقولات را ندارد. در برابر، خداوند حتى چشم‏ها را درک مى‏کند: «وَهُوَ یُدْرِکُ الاْءَبْصَارَ». این فراز معنایى دقیق را ارایه مى‏دهد و آن این که خداوند بدون چشم مى‏تواند چشم‏ها را دریابد و شگفتى در این نیست وگرنه دریافت چشم با چشم شکوهى ندارد، از این رو تعبیر «وهو یبصر الابصار» را نیاورد. اگر کسى بتواند بى‏چشم درک کند و مثل خداوند شود، این کارستان است. بنده هم مى‏تواند بى‏چشم چهره‏ى حق تعالى را درک کند. این آیه نفى رؤیت بصر است و نه ادراک قلب. با چشم نمى‏شود خدا را دید اما با توانى برتر از آن که «ادراک قلبى» است مى‏توان به رؤیت خداوند رسید. این آیه در مقام نفى اصل رؤیت نیست، بلکه در بیان نفى رؤیت با چشم سر و دیده‏ى عقل است و نفى دو مسیر و طریق یاد شده را اهتمام دارد.

چشم تنها توان درک چشم‏اندازى که پیش روى آن است، آن هم در زیر نور روشنا را دارد و فراتر از آن را نمى‏بیند. چشم سر فقط براى این است که هواپیماى نفس از فرودگاه ناسوت به سلامت برخیزد، اما بعد از آن

باید چرخ چشم‏ها را بست و با رادار پیشرفته‏ى قلب، پرواز را ادامه داد. همان‏طور که در رانندگى باید ادراک داشت و دوردست‏ها را با عقل تحلیل کرد وگرنه بسنده نمودن به چشم‏ها و نداشتن قدرت درک سبب مى‏شود رانندگى در شب غیر ممکن گردد اما راننده‏اى که ادراکى نسبت به جاده دارد همان مسیر را در شب بهتر از روز مى‏رود. کسى که تنها با چشم رانندگى مى‏کند دقت کم‏تر و احتمال تصادف بیش‏ترى دارد. زندگى را باید با ادراک داشت و به چشم‏ها بسنده ننمود. کسى که تا روشنایى را از دست مى‏دهد و در ظلمت تاریکى فرو مى‏رود چیزى از وسایل منزل و راه رفت و آمد خود را نمى‏داند، با چشم‏ها زندگى مى‏کند نه با قوه‏ى ادراک عقلانى، و خرد خویش را فعال و کارآمد نساخته است؛ برخلاف کسى که صاحب ادراک است که با یک بار دیدن جایى، چنان‏چه چشم‏ها را ببندد، هر چیزى را در جاى خود درک مى‏کند.

آیه‏ى شریفه‏ى «لاَ تُدْرِکُهُ الاْءَبْصَارُ وَهُوَ یُدْرِکُ الاْءَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ»⁽¹⁾ در پایان مى‏فرماید: «وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ». اسم «اللَّطِیف» در کنار «هُو» آمده که مقام احدیّت است. «اللطیف» اسمى است که هیچ گاه به تنهایى استفاده نمى‏شود چرا که عروس اسماى الهى است و اسمى را همراه مى‏طلبد یا پیش از آن و یا با اضافه.