سیرسرخ(دهشى بودن معرفت2)

 حفظ قرآن کریم و نهج‏ البلاغه یک علم است نه معرفت و امرى کسبى است نه موهبتى. فقه و اصول رایج نیز تمام کسبى است اما چنین امور آموزشى فقط زمینه است و بدون ملکه‏ ى قدسى مقام اجتهاد و استنباط فتوا براى کسى ثابت نمى‏ شود.

معرفت و نظایر آن با زحمت به دست نمى ‏آید؛ زیرا اقتضاى آن در دست بنده نیست و پدر و مادر و دیگر امور دخیل در وراثت و زمان و مکان و تاریخ و نیز اولیاى الهى و خداوند همه در کارند تا کسى به معرفت و ولایت الهى رسد و ولىّ اللّه گردد.

علم همانند فن و تکنیک است که با زحمت و تلاش به دست مى‏آید. البته گاه علم بر معرفت هم اطلاق مى‏شود و لحاظ عام دارد؛ مانند دو روایت نورانى زیر که مى‏ فرماید:

«لیس العلم بالتعلّم، إنّما هو نور یقع فی قلب من یرید اللّه‏تبارک و تعالى أن یهدیه»⁽¹⁾ و «العلم نورٌ یقذفه اللّه فى قلب من یشاء»⁽²⁾.

مى ‏توان کافرانى هوشمند را استخدام نمود و شرح لمعه را به آنان آموزش داد و آنان از آزمون این کتاب با نمره ‏هاى عالى بیرون آیند، اما چنین افرادى به هیچ وجه شمّ اجتهادى شهید ثانى رحمه ‏الله را پیدا نمى‏ کنند؛ زیرا ملکه‏ ى قدسى که امرى موهبتى است را ندارند و سیستم افتاى آنان ظاهرگرایى محض و جمود است و فقهى را ارایه مى ‏دهد که با زمان و مکان و آدمیان امروز بیگانه است. اجتهاد نیز الهام الهى را لازم دارد. الهامى که تمام دهشى است و نصیب کسى نمى ‏شود که در تبار خود یَهُوه ‏پرستى⁽³⁾ را دارد. اجتهاد در زمره‏ى امور تصدیقى است نه تصورى. ممکن است کسى تمامى مقدمات اجتهاد را بخواند و بداند امّا به دلیل فقدان ملکه‏ى قدسى قدرت استنباط ندارد، همانند کسى که عروض و قافیه و معانى و بیان و بدیع را به ‏خوبى مى‏داند، امّا از گفتن یک بیت شعر ناتوان است. به هر روى، تمامى این بحث که شارح آن را به نیکى آورده است در یک گزاره خلاصه مى ‏کنیم و آن این که: «در معارف، فقط صفا مى‏ خرند و بس و کسب معرفت به زرنگى و زحمت نیست». این گونه

---

1. بحار الانوار، ج 1، ص 225.

2. مصباح الشریعة، ص 16.

3. یهوه: خداى یهودیان.

است که علامه ‏ى حلى پانزده سال بیش‏تر نداشته و بیش از چند استاد ندیده است که به اجتهاد دست مى‏ یابد و متکلمى توانا مى ‏شود؛ چرا که او تقوا داشته است: «وَاتَّقُوا اللَّهَ وَیُعَلِّمُکُمُ اللَّهُ»⁽¹⁾. این تعلیم الهى بوده است که او را چنین پرورش مى ‏دهد و به سرعت از تحصیل مدرسى بى ‏نیاز مى ‏سازد، ولى در برابر، چنان‏چه ملکه‏ى قدسى مورد بى ‏اعتنایى قرار گیرد، مى ‏شود کسى بیش از بیست سال به درس خارج فقه و اصول رود و از نقد یک گزاره‏ى فقهى ناتوان باشد؛ چرا که نظام آموزشى وى ماهیت قدسى خود را از دست داده و نظام آن همانند دانشگاه‏ هاى غربى شده است.