سیرسرخ(قرب و لطف)1

قرب و لطف

اگر کسى به «قرب» و «لطف» الهى توفیق یابد و به آن نایل شود،

نتیجه‏ اى بسیار مهم از این دو اسم به او مى‏ رسد که هویت او را تغییر مى ‏دهد و آن این که وى «صاحب قلب» مى ‏شود و قلب و دل او فعلیت مى‏ یابد؛ چنان‏که قرآن کریم براى انسان نه تنها یک قلب، بلکه قلب ‏ها قایل است: «لَهُمْ قُلُوبٌ لاَ یَفْقَهُونَ بِهَا»⁽¹⁾. خداوند متعال در آدمى قلب ‏هاى فراوان نهاده است. البته آیه را مى ‏شود این گونه معنا کرد که براى هر کسى قلبى نهاده است، اما این معنا نیز که هر کسى قلب‏ ها دارد با آیه سازگار است. قلب‏هایى که خام باقى مانده و کسى تلاش نمى ‏کند راه ‏اندازى براى آن قرار دهد تا آن را به فعلیت رساند. تا کسى به مقام «قلب» و «دل» نایل نشود به اسماى الهى قرب پیدا نمى ‏کند. براى همین است که خواجه لطف و قرب را در پایان و نتیجه‏ى دیگر اسماى الهى قرار داد و گفت: «هذه ثمرات القرب واللطف».

به ‏واسطه‏ى اسماى الهى است که لطف و قرب یعنى «قلب» حاصل مى ‏شود و بعد از آن است که به «سرائر» و دیگر «قلب‏ها» یکى پس از دیگرى دست مى ‏یابد؛ به این معنا که باطن پیدا مى ‏کند، بعد از حصول باطن است که به «کَلِم» مى ‏رسد که همان هویت سرائر است و بعد از دست‏یابى به «کَلِم» به «غمائم» راه مى ‏یابد که همان حکم است. بر این اساس سیر نزول آدمى از اسماى الهى است و سیر صعودى وى نیز به آن مى ‏انجامد؛ همان‏طور که مى ‏فرماید: «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ»⁽²⁾. چون سیر نزول و صعود پیچیده به اسماست، کسى که ترقى و صعد دارد قلبى

---

1. اعراف / 179.

2. بقره / 156.

صالح مى ‏یابد که پیچیده به اسماى الهى مى ‏شود و چنین قلبى تطهیر پیدا مى ‏کند و مطهَّر مى ‏شود؛ بر این اساس، وى محبوب خداوند مى‏ گردد: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ»⁽¹⁾. تطهیر در این آیه اطلاق دارد و افزون بر طهارت‏ هاى سه‏ گانه، تطهیر اسمایى را نیز در بر مى ‏گیرد؛ یعنى خداوند کسانى را که قرب به او پیدا مى ‏کنند و صاحب اسما مى‏ شوند دوست دارد.