سیرسرخ (ابراز عشق حق تعالى2)

حق تعالى جز پدیده‏ هایى که آفریده است کسى را ندارد و همواره چشم محبت به آنان دوخته است اما بنده غفلت دارد و به این عشق التفاتى نمى‏ کند. در این آیه، خداوند همواره خود را پیش مى ‏کشد تا قرب عاشقانه‏ ى خود به بنده را به نمایش گزارد و به تعبیر دیگر شش مرتبه کرنش نموده و خود را افتاده و خاکى نموده است که چنین مى ‏گوید. چنین عشقى در کدام افسانه ‏ى عشقى آمده است. او به همه‏ى آفریده ‏هاى خود عشق دارد و به آنان مشتاق ‏تر و عاشق‏ تر است؛ از این رو کم‏ترین آزار، اذیت و ظلمى به یکى از آنان را نمى ‏پذیرد. کیست که عشق بى‏ پایان خدا به تمامى بندگانش را درک کند؛ چرا که یا عاشق نیست و یا وى عشق محدود است. 

«وهذه الستَّة موجبات اختصاص الحمد به للأمر الأوّل من الأمرین المذکورین ـ وهو الاستحقاق بالکمال الذاتیِّ التامِّ ـ والستَّة التالیة لها موجبات الاختصاص للأمر الثانی ـ أعنی الإحسان والإنعام ـ وکذا اللطیف القریب ـ بالمعنیین الأخیرین.

و«الأحد» صفةٌ مؤکّدةٌ للواحد، وکذا «الصمد» للقیُّوم،

و«القریب» للطیف. وکلّ تالٍ مقرِّرٌ للسابق مقولَه، فما أحسَنَ نظمه!»

ـ شش اسم یاد شده در معناى نخست خود، سبب ویژگى دادن حمد به «اللّه‏» به لحاظ اولین امر از دو نکته‏ى گفته شده است که همان شایستگى و استحقاق خداوند به کمال تام ذاتى است و در معناى دوم خود سبب اختصاص یافتن حمد به او به اعتبار امر دوم است که همان احسان و انعام به بندگان باشد. هم‏چنین است دو اسم «اللطیف و «القریب» به دو معناى گفته شده‏ى اخیر.

و اسم «الاحد» صفت تأکیدى است براى اسم «الواحد» و هم‏چنین است اسم «الصمد» براى «القیوم» و «القریب» براى «اللطیف» که هر اسم بعدى تقریرى است بر اسم قبلى که در گفته آمده است و چه زیبا آن را چینش داده است.

شش اسمى که «اللّه‏» را توصیف نمود هم استحقاق حق تعالى به این وصف‏ها را بیان مى‏ دارد و هم امتنان خداوند به بندگان با احسان و انعامى که دارد.

البته ما هر شش اسم یاد شده را از اسماى ذاتى دانستیم که مى‏تواند لحاظ فعلى داشته باشد؛ برخلاف شارح که آن را از اسماى فعلى گرفت که در این صورت، لحاظ ذاتى ندارد.

هم‏چنین در پیش گفتیم مقام احدیّت برتر از واحدیّت است، در این صورت نمى‏تواند تأکیدى که مورد نظر شارح است را بیان دارد؛ چرا که احدیّت اصل و واحدیت وصف، تعین و تنزیل براى آن است.