مثانی

جمعه 26 دی 1393 :: نویسنده : یاریگر حق

مثانى

یکى از نام‏هاى مشهور سوره‏ى حمد «سبع المثانى» یا «مثانى» است. این سوره با محتواى عامى که دارد وسیع ‏ترین مفاهیم دینى در آن آمده است؛ به گونه‏ اى که آیات هفت‏گانه ‏ى آن تمامى قرآن کریم را در خود دارد؛ قرآنى که شناسنامه ‏ى هستى است. این سوره چون تمامى قرآن کریم را در خود دارد به آن «قرآن مثانى» گفته مى ‏شود. قرآن کریم مى ‏فرماید:

«وَلَقَدْ آَتَیْنَاکَ سَبْعا مِنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآَنَ الْعَظِیمَ»⁽¹⁾

و به حقیقت تو را هفت تنوع پذیر و قرآن انبوه دادیم.

این آیه وصف «سَبْعا مِنَ الْمَثَانِی» را به قرینه‏ ى «وَالْقُرْآَنَ الْعَظِیمَ» به صورت ذاتى، نفسى و داخلى مى‏ آورد نه به این خاطر که در سوره‏ى حمد دو بار خوانده مى‏ شود. کسى که مثانى خواندن این سوره را به دلیل آن مى ‏داند که در قرائت نماز، دو مرتبه مى‏ آید، حقیقت این سوره را ندانسته و این وصف را که وصفى ذاتى براى این سوره است، عرضى فرض کرده است. چنین کسى ارزش این سوره و موقعیت آن را ندانسته است که آن را چنین بى ‏محابا تنزل مى ‏دهد و احتمال ذهنى خود را بدون

---

1. حجر / 87.

توجه به ویژگى‏ هاى این سوره و به صرف مورد استعمال و کاربرد بر این وصف بار مى‏کند. اهمیت و عظمت این سوره ذاتى است و اوصافى که براى آن آمده اوصاف خود این سوره است و نه وصف به حال متعلق و اوصافى خارجى و غیرى. لازم این ادعا آن است که گفته شود سوره‏ى حمد چون در نماز مى ‏آید مثانى است وگرنه چنان‏چه در نماز نیاید مثانى نیست.

از سویى، قرآن کریم خود را «مثانى» معرفى مى‏ کند در حالى که تمامى قرآن کریم در نماز نمى ‏آید؛ چنان‏که مى ‏فرماید:

«اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابا مُتَشَابِها مَثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ ذَلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ»⁽¹⁾.

خداوند نیک‏ نهادترین پدیده را که کتابى گونه گون تنوع ‏پذیر است فرستاده است. کسانى که دلهره‏ ى بزرگى پروردگارشان را دارند پوستشان از آن جمع و سخت مى ‏شود، سپس پوستشان و دلشان به یاد خدا نرم مى‏گردد. آن رهنمود خداست که هر که را آفریند به سبب آن راه مى ‏نماید و هر که را خدا گمراه کند، او را رهنمودى نیست.

«مثانى» هم وصف قرآن کریم است و هم وصف سوره‏ى حمد و هم آیه‏ى شریفه‏ى: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» به آن توصیف مى‏ گردد؛ زیرا

---

1. زمر / 23.

تمامى قرآن کریم و نیز تمامى سوره‏ى حمد در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» آن آمده است.

سوره حمد3

سوره‏ى حمد تنها به پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله اختصاص و ویژگى دارد؛ زیرا مقام خاتمیت منحصر در ایشان است و آن حضرت واجد مقام جمعى هستند و هر جا مُظهِر است آن حضرت مظهَر است. آن حضرت صلى‏ الله ‏علیه ‏و‏آله مظهر تمامیّت ظهور مى ‏باشند و براى همین است که سوره‏ى فاتحه به ایشاناختصاص داده شده و چنین سوره‏ اى تنها در قرآن کریم است.

سوره‏ى حمد هم مقام «مُظهِرى» دارد و هم مقام «مَظهرى». مقام مُظهرى آن آیات: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ. الرَّحْمنِ الرَّحیمِ. مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» است و مقام مَظهرى آن آیات: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ. اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ. صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ» است.

تمامى مُظهر و تمامى مَظهر و تمامى جلال و تمامى جمال در این سوره است و براى همین است که این سوره مخصوص مقام جمعى و ختمى صلى‏ الله ‏علیه ‏و‏آله است. مقام حقیقت ختمى ولوى و نبوى غیر از لحاظ ظهور ناسوتى پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله است. و ظهور ناسوتى اخص از حقیقت ایشان است. ایشان هم صاحب اسم اعظم هستند و هم خود اسم اعظم و تجلى اعظم و اعظم پدیده ‏ها مى ‏باشند که مى ‏توانند سوره‏ى حمد را دریافت دارند. اسم اعظم در تمامى فرازهاى سوره‏ى حمد به صورت غیر تألیفى و غیر ترکیبى وجود دارد و مهم این است که کسى بتواند آن را ترکیب و تألیف کند.

سوره حمد1

در تمامى قرآن کریم دو سوره است که عظمت بسیار فراوانى دارد و از دیگر سوره ‏ها ممتاز است: یکى سوره‏ى فاتحه و دیگرى سوره‏ى قدر. خیرات و برکات این دو سوره و آثار روحى روانى و اقتدارى آن را تنها با قرب به این دو سوره و انس به آن مى‏ توان دریافت. تلاش مى ‏شود در این تفسیر، عظمت و اهمیت سوره‏ى حمد در خور توان توضیح داده شود.

ترجمه جدید ازسوره حمد ازآیت الله نکونام

سوره‏ى حمد

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ.

آغازگر والا؛ خداى تمام کمال، همیشه فراخ رحمت‏ ورز ویژه مهرپرداز.

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ.

تمامى ستایش ویژه‏ى خداى تمام کمال، پروردگار عالمیان است.

الرَّحْمنِ الرَّحیمِ.

همیشه فراخ رحمت‏ ورزِ ویژه مهرپرداز.

مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ.

دارنده‏ى توانمندى نمایانى آشکار.

إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعینُ.

خدایا، تنها تو را مى‏ پرستیم و تنها تو را یارى مى ‏خواهیم.

اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ.

راه میانه‏ى زود رسنده را به ما بنماى.

صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاالضَّالِّینَ.

راه محبوبانى که به کمال و تمامِ نعمت، گرامى ‏اشان داشته ‏اى؛ نه مغضوبانى که از آنان روى‏ گردانده ‏اى و نه گمراهان.

دل

حقیقت عالم و آدم دل است و دل تنها با محبت آشنایى و انس کامل پیدا مى‏کند. باید دل مردم را نسبت به دین نرم و خداى مردم را به مردم نزدیک نمود و ترس و هراس را از دل مردم دور ساخت و صدق، صافى، صفا و پاکى را از راه محبت و با ظرف دل همگانى نمود و به ‏جاى چوب ‏هاى نیم سوخته از جهنم، مقدارى گل و

ریحان از بهشت آورد و به جاى اخبار تند و ستبر، مقدارى از عطوفت سخن راند 

ازکتاب تفسیر هدی آیت الله نکونام

خداوند عشق می آفریند

باید از خدایى گفت که مى ‏آفریند و به عشق نیز می ‏آفریند. عشق است

که سبب خلقت مى ‏شود و هرچه به وجود مى ‏آید، صفا و عشق است و در چنین آفرینشى جایى براى چکمه، شلاق و چوبه‏ى دار ـ آن‏گونه که خشونت‏ گرایان مى‏گویند ـ نیست. 

ازبیانات آیت الله نکونام درتفسیر هدی

باید براى مردم در اخلاق و عمل، از منطق و حکمت، از عبودیت و بندگى و از رونق دل سخن به میان آورد و مردم را به خدا امیدوار ساخت. به جاى طناب‏هاى دار، سبدهاى گل در سراسر جامعه قرار داد و به جاى سخنان دل آزار، سرور و شادمانى را به یاد مردم آورد و به جاى ترس، رعب و وحشت، مردم را با قرب خداى مهربان آشنا گردانید 

عشق حق تعالی

قرآن کتابى که جز از عشق حق تعالى نمى‏گوید و قهر و غضب او نیز با عشق و براى درمان است که به صورت ثانوى در موقع ضرورت وارد مى‏شود. عشقى که نه تنها کامل است، بلکه تمام است. این عشق است که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» را شعار خود قرار مى‏دهد و خداوند را وجودى تمام معرفى مى‏کند.

ازسایت آیت الله نکونام

فرهنگ محبت وعشق انبیاد الهی

فرهنگ محبت و عشق انبیاى الهى

فرهنگ انبیاى الهى فرهنگ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» است که جز عشق و محبت نمى‏باشد و این پیروان کژاندیش بوده‏ اند که براى حفظ منافع و موقعیت اجتماعى و سیاسى خویش فرهنگ خشونت را مشى خود قرار داده ‏اند؛ چنان‏چه ستمگرى ‏هاى خلفاى جور بنى ‏امیه و بنى ‏عباس از سیاه ‏ترین صفحات تاریخ بشرى است. خلفایى که گاه لباس سیاه عزاى مصایب امام حسین علیه‏السلام به تن مى‏کردند و به اسم دین بر مردم ظلم روا مى‏داشتند. اسلام نه دین زور است و نه دین استکبار و استبداد. اسلام داراى خشونت نیست و فرهنگ آن جز متانت، مکرمت، کمال، محبت و عشق نمى‏باشد؛ همان‏طور که شعار آن تمام مرحمتى است: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم». پیامبر اکرم نیز برانگیخته نشده است جز براى اتمام مکارم و بلندى ‏هاى اخلاق. اگر امروزه برخى مسلمانان خشن هستند، خشونت آنان از اسلام و دینى که دارند نیست، بلکه این خشونت از سلاطین و خلفاى جور که متولى امر دین شدند در نهاد آنان نهادینه شده است. براى اثبات این موضوع تنها کافى است مواردى که خداوند از مهر، رحمت، درود، محبت و رضاى خود سخن به میان آورده است را با

موارد غضب، لعن و اکراه مقایسه کنیم. تنها محاسبه ‏اى کوتاه کافى است که دانسته شود دین اسلام دین خشونت نیست، بلکه آیین محبت و رحمت است. اگر کسى به دین اسلام نسبت خشونت دهد بزرگ‏ترین ظلم را به اسلام روا داشته و نادان‏ترین فرد به مبانى قرآن کریم است که در این رابطه سخن مى‏گوید. این اسلام است که دین مهربانى و عطوفت است، نه مسیحیت تحریف شده. بررسى آمارى واژه ‏هاى مرتبط با این موضوع در قرآن کریم و نیز در دیگر کتاب‏ها به‏ ویژه در انجیل تحریف شده، اثبات‏گر ادعاى حاضر است.

رحمت سلیمانى و اعلان جنگ ابتدایى

رحمت سلیمانى و اعلان جنگ ابتدایى

در این‏جا باید بر فراز دومى که با کریمه‏ى «وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم»سازگارى ندارد؛ یعنى: «فَلَنَأْتِیَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لاَ قِبَلَ لَهُمْ بِهَا وَلَنُخْرِجَنَّهُمْ مِنْهَا أَذِلَّةً وَهُمْ صَاغِرُونَ»تأملى دقیق داشته باشیم. این فراز در واقع اعلان جنگ ابتدایى به بلقیس است. اما این جنگ ابتدایى بعد از مکاتبه با اوست و جنگ ابتدایى در ادیان الهى و نیز در دین اسلام به معناى شبیخون و حمله‏ى ناآگاهانه نیست، بلکه به معناى ایجاد درگیرى بعد از ارسال رسول، اعلام حکم و ابلاغ تکلیف است؛ هرچند بعد از اتمام حجت و اعلام جنگ، مى‏توان شبیخون داشت؛ به شرط آن که حمله‏ى ناآگاهانه از کشتار بکاهد؛ هرچند کاستن از کشتار، در طرف کفار باشد، و باعث خلع سلاح دشمن گردد. این ظالمان و ستمگران هستند که شبیخون مى‏زنند و هدف آنان تسخیر و تصرف طرف مقابل است، نه هدایت آنان به صراط مستقیم عبودیت خداوند. حضرت سلیمان در این‏جا نیز بر اساس مشى دیانت، قانونمند عمل مى‏کند و قصد فساد و ستمگرى که مشى ملوک است ندارد. او فردى قانونمند است، نه مَلِکى که به میل خود ستمگرى مى‏کند. سلیمان در نامه‏ى خود تنها تبلیغ دیانت وشریعت خود را دارد که همان کریمه‏ى: «وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» است. او خود اعلام مى‏دارد که در پى جنگ و نزاع نیست و از آنان مالیات یا جزیه یا تسخیر ابدان و بلدان را نمى‏خواهد، بلکه در پى سلم و صلح است. او بعد از ابلاغ مرام خود، از جنگ ابتدایى سخن مى‏گوید و بر طبل «فَلَنَأْتِیَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لاَ قِبَلَ لَهُمْ بِهَا وَلَنُخْرِجَنَّهُمْ مِنْهَا أَذِلَّةً وَهُمْ صَاغِرُونَ» مى‏ کوبد.