شب،خلوت واذرخش سکوت

شب، خلوت و آذرخش سکوت

"برگرفته ای کوتاه از کتاب "شب، خلوت و آذرخش سکوت"  از نونگاشته های معظم له در شرح حال زندگی خویش"

پیش‏گفتار         

وقتی می‌خواستم برای ادامه‌ی طلبگی از حوزه‌ی تهران به قم بیایم، تنها با یک ساک آمدم. در این ساک نه حتی حوله‌ای گذاشته بودم نه آینه‌ای. می‌گفتم صورت و دست خود را با پیراهنم خشک می‌کنم و کتاب‌هایم را زیر سرم می‌گذارم و متکایی نمی‌خواهم. این که طلبه مسکن می‌خواهد و به هزینه‌ی ماهیانه در حد عفاف و کفاف نیاز دارد راست است اما راه هم بسته نیست و این هم راست است و باید راه خود را پیدا نمود.  

مسیر طلبگی مشکلات بسیاری را پیش روی آدمی می‌گذارد که چاره‌ای جز پذیرش آن نیست. به هر حال، از طلبه عذری را نمی‌پذیرند. باید راه را یافت. حضرات معصومین علیهم‌السلام بهترین الگوهای رفتاری طلاب می‌باشند که وارث آنان به شمار می‌روند و در این راه باید عقل و خردی داشت که بتواند عمل و رفتار آن بزرگان علیهم‌السلام را درک و تحلیل نماید و در این زمینه جمود یا التقاط نداشت.

شما دویست و شصت سال معلم معصوم داشته‌اید. تحلیل این همه سال کردار معصوم، مغز را به انفعال می‌کشاند. این همه سال می‌تواند ده‌ها هزار سال غیبت را پاسخ‌گو باشد.

این کتاب به شرح زندگی و زمانه‌ی بنده می‌پردازد. زمانه‌ای که چگونگی آن را تا حدودی در کتابی با عنوان «حضور دلبران» آورده‌ام. این مطالب نسبت به بنده، تعریف و تمجید نیز نیست، بلکه شرح بخشی از ماجرای زندگی است که زمانه برایم پیش آورده است . در این گوشه‌ی قم آزادی را دارم، ولی به سکوت و چه فریادی بلندتر از «خلوت» و چه آذرخشی روشناتر و برنده‌تر از «سکوت»!

تفاوت آشکار بسم الله های قرآن

شواهد تاریخى و روایى نشان مى ‏دهد «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» در آغاز هر سوره ‏اى نازل مى ‏شده است؛ به گونه ‏اى که مسلمانان نزول آن را نشانه‏ى پایان یافتن سوره‏ ى در حال نزول مى ‏دانستند: «وإنّما کان یُعرف انقضاء السورة بنزول «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» ابتداءً للأخرى».⁽¹⁾ و چنین نبوده است که خود پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله خود در آغاز هر سوره‏ اى بسم اللّه‏ بگذارند.

به‏ طور کلى، هیچ تکرارى در هیچ آیه ‏اى نمى ‏باشد و باید معناى متفاوت هر آیه را که در نظر ابتدایى تکرار به نظر مى ‏آید با دقت و ژرف ‏پژوهى به دست آورد. اما پرسش این‏جاست که تفاوت معنایى هر بسم اللّه‏ را با چه متد و روشى مى‏ توان به دست آورد؟ یا براى نمونه، چگونه مى ‏توان دریافت کدام بسم اللّه‏ در مکه و کدام یک در مدینه نازل

---

1. ر. ک : بلنداى فقه شیعه، ج 2، ص 67. (این کتاب از نگارنده و در نه جلد است که تفاوت فتاواى نگارنده با فتاواى آیت ‏اللّه‏ العظمى گلپایگانگى رحمه‏ الله را ارایه مى ‏دهد).

2. تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 6.

شده است؟ کدام بسم اللّه‏ به آخرت مربوط است و کدام یک از دنیا مى ‏گوید؟ اگر بسم اللّه‏ هر سوره جدا شود و کنار هم آید، چگونه مى‏توان تشخیص داد هر کدام از آن‏ها به کدام سوره تعلق دارد؟ این در حالى است که با بسم اللّه‏ هر سوره باید بتوان همان سوره را به دست آورد. کلید و مفتاح گشایش و فهم این مفتاح اعظم چیست؟ گویى بسم اللّه‏ خود قفل است و نیاز به کلید و گشاینده دارد، اما مفتاح این مفتاح المفاتیح چیست؟ البته قفل بودن بسم اللّه‏ از عوارض غیبت امام عصر (عجل اللّه‏ تعالى فرجه الشریف) براى دل‏هاى اهل دنیاست. اگر معناى بسم اللّه‏ براى کسى قفل باشد وى نمى‏تواند از آثار آن مانند شفاى بیماران، طى الارض و زنده کردن مردگان استفاده برد. باز شدن این قفل در گروى انس و معرفت و معنویت و قرب با کلام الهى است که ما آن را در جلد نخست این تفسیر به تفصیل توضیح دادیم و در آن‏جا گفتیم وصول به معناى آیات و تفسیر یا تأویل آن از دانش تجزیه و ترکیب و علم تحقیق و مراجعه به کتاب‏هاى لغت و تفسیر برنمى‏ آید و نیازمند استفاده از روش «انس با آیه‏ى شریفه» است. کسى مى‏تواند تعدد و چندگانگى معنایى هر بسم اللّه‏ را دریابد که بتواند با هر بسم اللّه‏ انس بگیرد.

آثار ذکر4

البته تکرار آن در موارد خاص داراى عدد است و به شماره‏ى نام ذکرپرداز یا نام مشکل یا اسماى حق تعالى تغییر مى‏یابد. اما در موارد عام، آن را بدون عدد خاص و در هر ساعتى از شبانه ‏روز مى‏توان گفت.

اما گفتن این ذکر آداب و شرایطى دارد که شرایط عام آن را در کتاب «دانش سلوک معنوى» و نیز کتاب «دانش ذکر» آورده ‏ایم و پاک بودن نفس از حرام و از خبایث، کدورت‏ ها و کینه‏ ها و خلوت نفس و ذهن از شرایط اولى تأثیر آن و سپس مداومت چهل روزه بر آن است. منظور از دوام نیز خلوت دل است؛ به این معنا که به هنگام پرداختن به آن، در دل جز این اسماى کلى الهى ننشیند و جز به هدف و قصدى که از گفتن آن دارد، به چیز دیگرى توجه نکند.

البته اولیاى الهى بر این ذکر بدون هیچ گونه قصدى مداومت دارند و آن را مى‏گویند اما نه براى حصول اثر و نتیجه ‏اى خاص. آنان آثار جمعى این ذکر شریف را در اختیار دارند بدون آن که قصد، غایت و جهتى از تحقق به آن داشته باشند. مرتبه‏ى یاد شده عالى ‏ترین مرتبه‏ى کام‏جویى از

این آیه‏ى مبارکه است و ذکر وى جمعى است؛ همان‏طور که بسم اللّه‏، تمامى اسماى الهى را در بر دارد و ذکرى اطلاقى است که به چیزى مقید نیست. مداومت بر این ذکر و به تدریج به صورت دایمى با آن همراه شدن، سبب انس با این آیه‏ى فتح الفتوح قلب مى‏گردد. انسى که براى رفاقت و عشق است، نه براى استفاده و رفع نیازها؛ با آن که باب الحوائج است. چنین کسى خود ظهور اسم اعظم مى‏گردد؛ چرا که هم کلیات اسما و هم اطلاق ذکرى و اسم جمعى را با خود دارد و همین اطلاق آن، این ذکر را افضل اسما و اذکار الهى قرار داده است؛ چنان‏که در تلفظ نیز تنها یک بسط و یک ریتم دارد، برخلاف لا اله الا اللّه‏ که مرکب از قبض و بسط است.

مهم‏ترین نکته در انس با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» همین است که کسى بتواند خود را به مقام اطلاق این اسم برساند و خود را مقید به درخواست حاجتى ننماید. در این صورت است که این ذکر، انس با قلب مى‏آورد و این آیه‏ى شریفه حتى در حال خواب ذکرپرداز، در باطن او کارپردازى دارد و به او قوت قلب و صفای دل میدهد. 

آثار ذکر3

اگر کسى که مى‏خواهد آب بنوشد «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» بگوید، آن آب براى بیمارى‏هاى قلبى و باطنى شفابخش است. اگر کسى در حالى که طهارت و وضو دارد و این آیه را بر لیوان آبى بخواند و به دیگرى به قصد جلب محبت او دهد در دل وى ایجاد محبت مى‏نماید؛ به ‏گونه ‏اى که او را از صمیم قلب دوست دارد و هر کدورتى از دل او زدوده مى‏شود. این آیه دل را جلا مى‏دهد و قلب را روشن مى ‏کند و کدورت‏ها را پاک مى‏کند.

اگر کسى چهل روز بر این آیه‏ى شریفه مداومت نماید و اربعین خود را تا یک اربعین ادامه دهد؛ یعنى چهل دوره‏ى چهل روزه آن را بیاورد به رفع حجاب و کشف سِرّ نایل مى‏شود و قلب او نورانى و صاحب الهام مى‏گردد. چنین کسى لازم نیست بسیارى از معارف را از کتاب و استاد فرا گیرد، بلکه بدون طى این مقدمات به آن مى‏رسد. او بسیارى از حوادث را پیش از وقوع آن در مى‏یابد و از آن در خواب یا بیدارى آگاه مى‏شود و از ناحیه‏ى این ذکر امداد و یارى مى‏گردد و دیگر روزگار امرى تازه وغافلگیرکننده براى او ندارد و صاحب توجه و داراى موکل است.

با توجه به این همه آثار و برکات است که ما «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» را از اذکار غیبى غبنى مى‏دانیم که یوم التغابن هر کسى که به آن بى‏ اعتنایى و اهمال کرده باشد در حسرت سنگینى فرو مى‏رود. از این رو نه تنها آن را به هنگام بیرون رفتن از خانه یا سر سفره باید گفت، بلکه لحظه لحظه باید آن را با خود داشت و تکرار نمود.

آثار ذکر2

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» آیه و ذکر شفا از بیمارى‏هاى ظاهرى؛ هرچند صعب العلاج و نیز اسقام باطنى است که هم فرد بیمار مى‏تواند آن را بگوید و هم مؤمنى که با این آیه انس دارد، آن را به قصد شفاى بیمارى بگوید.

اگر کسى اراده ‏اى ضعیف دارد و در برابر گناه و عصیان زود دست به طغیان بر مى ‏دارد یا در نفس خود مشکلى دارد و به طور کلى هر ضعفى که دامنگیر آدمى شود با مداومت بر این ذکر، سینه‏ى ذکرپرداز شرح مى‏گیرد و بر قدرت وى مى‏ افزاید و همتش را مضاعف و طاقت و کم صبرى و ضعف و وسوسه و وسواس او را چاره مى ‏سازد.

اگر کسى مشکلى دارد که هرچه براى آن چاره مى‏ نماید راه به جایى نمى‏ برد، مى‏تواند به آسمان رو کند و دست خود را بالا برد و سه مرتبه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» بگوید، در این صورت، امید است مشکل وى حل شود، بدون این که نیازى به خواندن دعایى با آن باشد.

اگر کسى مظلوم واقع شده است و ظالمى همواره به او ظلم و تعدى مى ‏نماید و توان دفع او را ندارد یا مى ‏خواهد نزد ظالمى رود که مى ‏داند

حقوق وى را نادیده مى ‏گیرد و با تصمیمى که مى ‏گیرد به او ستم روا مى‏ دارد، وقتى چشم به چهره ‏ى او مى ‏اندازد چنان‏چه به قصد دفع شرّ وى یک مرتبه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» بگوید از او در امان مى‏ ماند و براى دفع ظالم و خذلان دشمن و بدخواه مؤثر است و دشمنى و عداوت را بر مى‏دارد. هم‏چنین براى جلب نظر و رأى دیگرى مى‏ تواند با نظر به چهره‏ى او و سه بار خواندن این آیه‏ى شریفه، رأى او را به نفع خود برگرداند. البته اگر وى در این میان کوتاهى کرده و مقصر باشد یا قصد سوئى داشته باشد، گفتن این ذکر به ضرر او تمام مى‏ شود. به طور کلى، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» را باید ذکر قوت، قدرت و استقامت دانست.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» ذکر مطلق است و مى‏توان آن را در تمامى ساعات شبانه‏ روز گفت و بهتر است لحظه به لحظه بر آن تکرار و مداومت داشت. گفتن آن به هنگام خواب، انسان را از شیطان حفظ مى ‏نماید و کسى که خواب احلام یا خواب ‏هاى بد مى ‏بیند، باید پیش از خواب، آن را ذکر خود قرار دهد. البته چنین کسى مشکلى در روز خود دارد که خواب شبانه‏ى وى ناآرام است و باید کارهاى بد روزانه‏ى خود را اصلاح کند.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» ذکر استجابت دعوت و دم خیر است و صاحب آن هرچه بگوید همان مى‏شود، براى نمونه اگر به کسى بگوید ان‏شاء اللّه‏ شما سلامت مى‏یابید همان مى‏شود. کسى که بر آن مداومت دارد موکّل این ذکر را مى‏یابد و با جارى شدن آن بر زبان و به صرف تلفظ، هر آنچه را که صاحب این ذکر مى‏گوید به انجام مى‏رسانند؛ به ‏گونه ‏اى کهاو اگر بگوید امروز هوا بارانى مى‏شود، در آن روز باران خواهد آمد و اگر به دیگرى بگوید شما به حمد الهى آدم خوبى هستید، وى نیکوکردار مى‏شود. استجابت دعوت همانند چشم زخم است و همان‏طور که چشم تا مى‏بیند کسى را هدف قرار مى‏دهد، تلفظ آیه‏ى «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» براى کسى که استجابت دعوت دارد چنین خاصیتى دارد که هرچه او بگوید همان مى‏شود بدون این که لازم باشد آن را در قالب دعا بیاورد و صرف بر زبان آوردن آن، هم دعا و هم استجابت است.

آثار ذکر

این‏گونه است که مى ‏گوییم «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» کلیات اسما را در بر دارد و اجمال آن به شمار مى ‏رود که با مداومت و تکرار درست بر این ذکر، از بسیارى از اذکار بى‏نیازى جسته مى ‏شود و خود هم ذکر ورودى و هم ذکر خروجى است.

ذکرى که به معناى تمامى اسما و صفات است و ذکر دایم و نزدیک به اسم اعظم است که براى انجام هر کارى و براى حل هر مشکلى و رفع هر اضطرابى و برآورده شدن هر حاجت و کرامتى به اسم دیگرى نیاز ندارد و در کشف مهمات و رموز و فتح قلوب و ابواب مغلوله بهترین مشکل‏ گشاست.

براى کسى که مى‏خواهد به اجمال ذکر داشته باشد، ذکرى اعظم، اشرف و اجمع از «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» نمى‏توان پیشنهاد داد؛ چرا که تنها ذکرى است که جمعیت اسما را در بر دارد.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» هم مفتاح و کلید تمامى باب ‏هاى زمین و آسمان و ملکوت آن دو مى ‏باشد و هم افزون بر کلید بودن براى هر امرى، فصل و جداکننده‏ى هر کارى است؛ همان‏طور که جداکننده‏ ى سوره‏ هاى قرآن کریم است که آغازگر سوره و پایان دهنده به آن است و کسى که آن را ندارد، کلید و مدخلى بر انجام کار خود در دست ندارد تا بتواند از آن

خروجى داشته باشد و کار وى ابتر مى‏ماند.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» ذکر تمامى انبیاى الهى علیهم‏السلام و مددکار آنان در معجزات و ذکر مفتاحى و وصولى ایشان بوده که همه بر آن تکیه داشته ‏اند و معجزات بسیارى را با آن ایجاد کرده ‏اند، اما این ذکر، جایگاه حقیقى خود را در قرآن کریم یافته است.

تقدیم به تمامی عشاق حق

زیبایی طبیعت3

آثار ذکر

آثار و برکات ذکر بسم اللّه‏

هیچ مؤمنى بدون استفاده از اذکار، توان حرکت و سلامت در زندگى را ندارد. سفارش به انواع تعقیبات نماز براى این است که مؤمن بتواند از ذکر انرژى بگیرد و همان‏طور که با خوردن غذا توان مى ‏گیرد با گفتن ذکر شارژ شود و در کارها و امور خود وفق پیدا کند وگرنه کسى که فقط به خود تکیه دارد از آسیب و آفت و برخورد با مشکلات و حوادث سخت مصون نیست و به اضطرار و اضطراب دچار مى ‏شود. ذکر براى مؤمن سبب قوت قلب و امیدوارى مى ‏شود و حکم تکیه‏ گاه و عصا را دارد. در میان اذکار «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» جایگاه ممتاز و برترى را دارد؛ زیرا داراى اسماى کلى و کلیات اسماست که با آن نیاز به هیچ اسم و دعایى دیگر نمى ‏باشد و خود، اسم و دعایى تام و جمع اسما و صفات کلى الهى است؛ چرا که باى آن براى قدرت، همزه‏ى وصل آن، اسمِ براى ذات و غیبِ لا تعین، و سین آن اصل در اسماست و ظهور را مى ‏رساند؛ بر این اساس، «با» که در کنار «سین» قرار مى ‏گیرد ظهور قدرت را مى ‏رساند. میم اسم محیط و چیرگى به آفرینش است و جمع این حروف سبب انبساط اسما و صفات الهى مى‏ شود و زمینه را براى دولت الوهیت و ظهور اسم «اللَّه» فراهم مى‏ آورد. به لحاظ ترکیب حروف و اسماى آن است که گفته مى ‏شود «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» به اسم اعظم نزدیک است. بسط

دولت «الرَّحْمَن»به صورت بسط نزولى و «الرَّحِیم»به صورت صعودى و ختمى است و «الرَّحْمَن» سِرّ قلب‏هاست که براى قلب دولت مى‏ آورد و «الرَّحِیم» اسم وصول به شمار مى‏ رود که معرفت را در پى دارد.

ترویج فرهنگ بسم الله

ترویج فرهنگ بسم اللّه‏

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» گاه در عرف مسلمین به معناى بفرمایید مى ‏آید. براى نمونه، در میهمانى عشیره‏ ى اقربین که آیه‏ ى شریفه‏ ى «وَأَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الاْءَقْرَبِینَ»⁽³⁾ به آن اشاره دارد براى دعوت میهمانان به خوردن آبگوشت، پیامبر اکرم صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله فرمودند: بسم اللّه‏. بهتر است مسلمانان این

---

3. شعراء / 214.

سنت را حفظ نمایند و براى دعوت دیگران از آن استفاده کنند، نه از کلمات نوپدید یا از سنت‏هاى غیر مسلمانى.