سورهى حمد تنها به پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله اختصاص و ویژگى دارد؛ زیرا مقام خاتمیت منحصر در ایشان است و آن حضرت واجد مقام جمعى هستند و هر جا مُظهِر است آن حضرت مظهَر است. آن حضرت صلى الله علیه وآله مظهر تمامیّت ظهور مى باشند و براى همین است که سورهى فاتحه به ایشاناختصاص داده شده و چنین سوره اى تنها در قرآن کریم است.
سورهى حمد هم مقام «مُظهِرى» دارد و هم مقام «مَظهرى». مقام مُظهرى آن آیات: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ. الرَّحْمنِ الرَّحیمِ. مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» است و مقام مَظهرى آن آیات: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ. اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ. صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ» است.
تمامى مُظهر و تمامى مَظهر و تمامى جلال و تمامى جمال در این سوره است و براى همین است که این سوره مخصوص مقام جمعى و ختمى صلى الله علیه وآله است. مقام حقیقت ختمى ولوى و نبوى غیر از لحاظ ظهور ناسوتى پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله است. و ظهور ناسوتى اخص از حقیقت ایشان است. ایشان هم صاحب اسم اعظم هستند و هم خود اسم اعظم و تجلى اعظم و اعظم پدیده ها مى باشند که مى توانند سورهى حمد را دریافت دارند. اسم اعظم در تمامى فرازهاى سورهى حمد به صورت غیر تألیفى و غیر ترکیبى وجود دارد و مهم این است که کسى بتواند آن را ترکیب و تألیف کند.
در روایت آمده است:
«عن محمّد بن مسلم قال: سمعت أبا عبد اللّه علیهالسلام عن قول اللّه عزّ وجلّ «وَلَقَدْ آَتَیْنَاکَ سَبْعا مِنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآَنَ الْعَظِیم» فقال: فاتحة الکتاب، یثنى فیها القول. قال: وقال رسول اللّه صلىاللهعلیهوآله : انّ اللّه منّ علیّ بفاتحة الکتاب من کنز الجنّة فیها: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم»(1).
خداوند با سورهى حمد بر پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله منت گذاشته؛ زیرا این سوره تنها بر آن حضرت نازل شده است و پیامبران پیشین چنین سوره اى
1. بحار الانوار، ج 82، ص 21.
نداشته اند. سورهى حمد دُرّ ناب منحصر در تمامى سوره هاى قرآن کریم است. کسى که به این معنا وصول داشته باشد که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» سورهى حمد با قرائت تمامى قرآن کریم برابر است، وقتى این آیه را تلاوت مى کند، یک ختم قرآن نموده است.
در تمامى قرآن کریم دو سوره است که عظمت بسیار فراوانى دارد و از دیگر سوره ها ممتاز است: یکى سورهى فاتحه و دیگرى سورهى قدر. خیرات و برکات این دو سوره و آثار روحى روانى و اقتدارى آن را تنها با قرب به این دو سوره و انس به آن مى توان دریافت. تلاش مى شود در این تفسیر، عظمت و اهمیت سورهى حمد در خور توان توضیح داده شود.
سورهى حمد
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ.
آغازگر والا؛ خداى تمام کمال، همیشه فراخ رحمت ورز ویژه مهرپرداز.
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ.
تمامى ستایش ویژهى خداى تمام کمال، پروردگار عالمیان است.
الرَّحْمنِ الرَّحیمِ.
همیشه فراخ رحمت ورزِ ویژه مهرپرداز.
مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ.
دارندهى توانمندى نمایانى آشکار.
إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعینُ.
خدایا، تنها تو را مى پرستیم و تنها تو را یارى مى خواهیم.
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ.
راه میانهى زود رسنده را به ما بنماى.
صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلاالضَّالِّینَ.
راه محبوبانى که به کمال و تمامِ نعمت، گرامى اشان داشته اى؛ نه مغضوبانى که از آنان روى گردانده اى و نه گمراهان.
حقیقت عالم و آدم دل است و دل تنها با محبت آشنایى و انس کامل پیدا مىکند. باید دل مردم را نسبت به دین نرم و خداى مردم را به مردم نزدیک نمود و ترس و هراس را از دل مردم دور ساخت و صدق، صافى، صفا و پاکى را از راه محبت و با ظرف دل همگانى نمود و به جاى چوب هاى نیم سوخته از جهنم، مقدارى گل و
ریحان از بهشت آورد و به جاى اخبار تند و ستبر، مقدارى از عطوفت سخن راند
ازکتاب تفسیر هدی آیت الله نکونام
باید از خدایى گفت که مى آفریند و به عشق نیز می آفریند. عشق است
که سبب خلقت مى شود و هرچه به وجود مى آید، صفا و عشق است و در چنین آفرینشى جایى براى چکمه، شلاق و چوبهى دار ـ آنگونه که خشونت گرایان مىگویند ـ نیست.
باید براى مردم در اخلاق و عمل، از منطق و حکمت، از عبودیت و بندگى و از رونق دل سخن به میان آورد و مردم را به خدا امیدوار ساخت. به جاى طنابهاى دار، سبدهاى گل در سراسر جامعه قرار داد و به جاى سخنان دل آزار، سرور و شادمانى را به یاد مردم آورد و به جاى ترس، رعب و وحشت، مردم را با قرب خداى مهربان آشنا گردانید
قرآن کتابى که جز از عشق حق تعالى نمىگوید و قهر و غضب او نیز با عشق و براى درمان است که به صورت ثانوى در موقع ضرورت وارد مىشود. عشقى که نه تنها کامل است، بلکه تمام است. این عشق است که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» را شعار خود قرار مىدهد و خداوند را وجودى تمام معرفى مىکند.
ازسایت آیت الله نکونام