سیر محبوبان2

 در سلوک، تنها اینان هستند که به منزل چهارم راه مى‏ یابند و با دست حق براى دستگیرى از مردمان مى ‏آیند. اولیاى کمّل در این گروه مى‏ باشند و نه از محبّان که معرفت و قرب را با زحمت مى‏گیرند. آنان تا خداوند را از غیر جدا کنند هیهات است و بسیار زور ریاضت و فشارِ سختى مى‏برد. آنان باید گریه کنند، بسوزند، اشک و آه و غصه داشته باشند تا شاید موقع پیرى، بسان حضرت ابراهیم علیه‏السلام به امامت رسند: «وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَاما»⁽¹⁾، امّا محبوبى، به یک اشاره و جذب خداوند، خداوند را از غیر جدا مى‏کند بدون آن که زحمت و سختى بر وى وارد شود. وى از آنانى است که خداوند ایشان را براى خود آفریده است و آنان را تنها نموده است. تنهایى و غربتى که خود هنگامه و عالمى دارد. آنان داراى غربت ذاتى هستند و گاه غربت عرضى نیز بر آن افزوده مى‏ شود. برخلاف محبان که بعد از مدتى سلوک، در راه غریب مى‏ شوند. خداوند گاه به کسى عنایت خاص و ویژه دارد که او را تنها مى ‏کند. از عنایات خداوند که در قالب مصیبت، شکست، فقر، تنهایى و غربت است نباید غافل بود تا چه رسد به آن که کسى بر اثر سستى همت و نادانى و مستى خواب از آن بیزار باشد. محبوبان و مفردان از نطفه، تنها

---

1. بقره / 124.

هستند و کسى نمى ‏تواند داعیه‏ى مسابقه با آن‏ها داشته باشد، وگرنه مأیوس و گمراه مى‏ شود و کار وى به شکست مى‏انجامد؛ چرا که این خداوند است که پشت محبوبان قرار دارد و آنان از ناحیه‏ى اوست که برگزیده شده ‏اند. اولیاى کمّلى که بلاکش عالم‏اند و دم از محنت و بلا مى‏ کشند و دمار از روزگارِ درد در مى ‏آورند. کسانى که هر گوشه‏ى دلشان هزار شکن در شکن است. اگر تمامى عالم و آدم هم حرکت کنند، کسى به آنان نمى‏ رسد و آن‏ها همواره از خداوند پر شده ‏اند و براى همین از پیشى‏ گرفتگان هستند. کسى که در سلوک استادى مفرَد و محبوبى بیابد سلوک با تمامى سختى‏ هایى که دارد براى وى مشکل نیست و استاد کارآزموده‏ى محبوبى، وى را در تمامى مشکلات به تعادل مى ‏کشد، اما اگر استاد از محبان باشد، چون خود به سختى پیدا کرده است، شاگرد را زجرکش مى ‏کند تا گزاره ‏اى را به او بیاموزد و گامى را براى رفتن به وى نشان دهد. محبوبان معرفت را آسان و ارزان به دست آورده‏ اند و ارزان هم خرج مى‏ کنند، ولى نمى ‏گذارند به کسى آسیب و آفتى وارد شود.