واژگان حمد

آیه‏ى نخست سوره‏ى فاتحه با شکر شروع نشده است تا تمامیت ستایش را جلوه دهد، بلکه با حمدى که مى‏ آورد شکر را نیز نمود مى‏ دهد؛ برخلاف شکر که نمى‏ تواند نمایانگر حمد باشد. کسى که مى‏ خواهد این فراز از آیه را به صورت موضوعى تحقیق کند باید تمامى موارد «حمد» و «شکر» را از قرآن کریم استخراج کند و به تحلیل داده‏ هاى آن بپردازد. بخش اعظمى از قرآن کریم در همین فراز نهفته است و با قرب و وصول به آن، مى‏ توان به این کریمه راه یافت و بخشى از قرآن کریم را از

طریق انس با حقیقت این فراز یافت؛ به گونه ‏اى که با حصول تمکن و قرب، مى ‏توان با گفتن این فراز، به باطن قرآن کریم وصول یافت و در زمانى اندک بخش فراوانى از آیات قرآن کریم را ختم کرد. اشراف یاد شده از طریق انس با این فراز، رفته رفته گسترده، فراگیر و محکم مى ‏شود.

کسى که «الْحَمْدُ لِلَّه» مى‏ گوید باید در پرتو انس با این فراز، با گفتن آن، معناى شکر را نیز اشراف و انصراف یابد و توجه داشته باشد که با حمد خود به صورت ضمنى در حال شکرگزارى است و رفته رفته به مرتبه‏ اى بر مى ‏شود و حقیقتى مى‏یابد که مى‏ تواند تمامى آیات مربوط به آن را احضار کند. البته احضار این آیات به معناى حفظ و اشتغال به الفاظ آن که گاه خود کثرت‏ زاست نیست، بلکه حقیقتى طمأنینه ‏زا و سنگین ‏کننده است. سنگینى این سوره چنان است که گاه لرزه بر اندام اولیاى حق که سنیگنى آن را درک مى ‏کنند مى ‏اندازد. سنگینى آن چنان است که کم‏تر ولى الهى مى‏ تواند زیر بار سنگین آن قرار گیرد و این سوره را به تحقق برساند. کسى سنگینى آن را درک مى‏ کند که بخواهد آن را اقامه کند نه این که فاتحه را از سر تکرار و عادت آورد.