مثانی

جمعه 26 دی 1393 :: نویسنده : یاریگر حق

مثانى

یکى از نام‏هاى مشهور سوره‏ى حمد «سبع المثانى» یا «مثانى» است. این سوره با محتواى عامى که دارد وسیع ‏ترین مفاهیم دینى در آن آمده است؛ به گونه‏ اى که آیات هفت‏گانه ‏ى آن تمامى قرآن کریم را در خود دارد؛ قرآنى که شناسنامه ‏ى هستى است. این سوره چون تمامى قرآن کریم را در خود دارد به آن «قرآن مثانى» گفته مى ‏شود. قرآن کریم مى ‏فرماید:

«وَلَقَدْ آَتَیْنَاکَ سَبْعا مِنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآَنَ الْعَظِیمَ»⁽¹⁾

و به حقیقت تو را هفت تنوع پذیر و قرآن انبوه دادیم.

این آیه وصف «سَبْعا مِنَ الْمَثَانِی» را به قرینه‏ ى «وَالْقُرْآَنَ الْعَظِیمَ» به صورت ذاتى، نفسى و داخلى مى‏ آورد نه به این خاطر که در سوره‏ى حمد دو بار خوانده مى‏ شود. کسى که مثانى خواندن این سوره را به دلیل آن مى ‏داند که در قرائت نماز، دو مرتبه مى‏ آید، حقیقت این سوره را ندانسته و این وصف را که وصفى ذاتى براى این سوره است، عرضى فرض کرده است. چنین کسى ارزش این سوره و موقعیت آن را ندانسته است که آن را چنین بى ‏محابا تنزل مى ‏دهد و احتمال ذهنى خود را بدون

---

1. حجر / 87.

توجه به ویژگى‏ هاى این سوره و به صرف مورد استعمال و کاربرد بر این وصف بار مى‏کند. اهمیت و عظمت این سوره ذاتى است و اوصافى که براى آن آمده اوصاف خود این سوره است و نه وصف به حال متعلق و اوصافى خارجى و غیرى. لازم این ادعا آن است که گفته شود سوره‏ى حمد چون در نماز مى ‏آید مثانى است وگرنه چنان‏چه در نماز نیاید مثانى نیست.

از سویى، قرآن کریم خود را «مثانى» معرفى مى‏ کند در حالى که تمامى قرآن کریم در نماز نمى ‏آید؛ چنان‏که مى ‏فرماید:

«اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابا مُتَشَابِها مَثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ ذَلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ»⁽¹⁾.

خداوند نیک‏ نهادترین پدیده را که کتابى گونه گون تنوع ‏پذیر است فرستاده است. کسانى که دلهره‏ ى بزرگى پروردگارشان را دارند پوستشان از آن جمع و سخت مى ‏شود، سپس پوستشان و دلشان به یاد خدا نرم مى‏گردد. آن رهنمود خداست که هر که را آفریند به سبب آن راه مى ‏نماید و هر که را خدا گمراه کند، او را رهنمودى نیست.

«مثانى» هم وصف قرآن کریم است و هم وصف سوره‏ى حمد و هم آیه‏ى شریفه‏ى: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» به آن توصیف مى‏ گردد؛ زیرا

---

1. زمر / 23.

تمامى قرآن کریم و نیز تمامى سوره‏ى حمد در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم» آن آمده است.