محبوبان 3

از علل ازدواج‏ هاى متعدد حضرت رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله همین نکته است. آن حضرت در بلندایى با سرعتى نامتناهى در حال حرکت بوده است و بازگشت وى بدون سخن گفتن با برخى زنان و صدا زدن او ممکن نمى‏ گردیده است. این تخته سنگ سنگین که به دوزخ چسبیده است مى ‏تواند آن بلندپروازترین روح را به بام بدن باز گرداند. آنان که ثقل و

---

1. مکیال المکارم، ج 2، ص 295.

سنگینى مضاعفى در جان خود دارند. در واقع پیامبر اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله به دوزخ چسبیده است که بالا نمى ‏رود. امّا همسر مؤمنى مانند حضرت خدیجه علیهاالسلام جنتى است که سخن گفتن با او سبب بر شدن و عروج مى ‏گردد. تنظیم عروج‏ها و نزول‏ها در عرفان بسیار مهم است. آنان که اوج گرفته ‏اند ثقل ناسوت نمى ‏تواند آنان را زمین ‏گیر کند، بلکه کنترل سرعت، سخت مى‏ شود و در آن فضا نیاز به بازدارنده ‏هایى است که بتواند چنان سرعت سرسام‏ آورى را مهار کند. در آن فضا روح سالک با ارواح عالم و با پدیده ‏هاى جبروتى و ملکوتى به محاصره در مى ‏آید و آن ارواح و پدیده ‏ها تاب و توان را از او مى ‏گیرند به گونه ‏اى که دیگر میلى براى پایین آمدن در او نمى ‏ماند؛ همان‏طور که انسان در فراتر از جو دچار بى ‏وزنى مى‏ شود. کسى که در آن عوالم قرار مى ‏گیرد در صورتى که مربى کارآزموده نداشته باشد در ناسوت خود دچار مشکل مى‏ شود، یعنى نمى‏ تواند در آن بماند، به عکس افراد عادى که در ناسوت مانده و زمین‏ گیر شده ‏اند و نمى ‏توانند از آن فراتر روند. هواپیمایى که پرواز مى‏ کند باید بتواند به زمین نشیند وگرنه با تمام کردن سوخت، سقوط آن حتمى است.

کمال سلوک به سبک‏بارى آن است و اگر کمالى مانند علم و معرفت در سلوک ثقل آورد، مانع کمال است. کمالى که ثقل آورد، کمال نیست. اگر معرفتى انسان را سنگین ‏تر کند به ثقلِ ناسوت گرفتار آمده، نه آن که سیر و سلوکى داشته است. اولیاى خدا روز به روز سبک‏تر مى‏ شوند. حقیقت اسلام به معرفت است و عمل ظهور معرفت دانسته مى‏ شود. معرفت اصل در دیانت است و کسى که شناخت کافى از مسیر سلوک و منازل و پیش ‏آمدها و آسیب ‏ها و خطرات و راه برون ‏رفت از آن‏ها نداشته و زیر نظرمربى کارآزموده نباشد در این مسیر مشکل پیدا مى‏ کند. این گونه است که حتى عارفى سترگ هم‏چون خواجه‏ى انصارى و عالمى بزرگ هم‏چون شارح کاشانى در تبیین نحوه‏ى برون‏ رفت از منزلى به منزل دیگر دچار اشتباه مى ‏باشند. مشکل این بزرگان آن بوده است که استادى کارآزموده نداشته ‏اند. نمى‏ توان بدون استاد بود و نمى ‏شود هر کسى را به استادى گرفت. نه مى‏ شود خودآموز سلوک کرد و نه مى‏ شود با خواندن هر کتابى سلوک داشت؛ مگر این که استادى ماهر و راه‏ رفته داشت که در آن صورت، شاگرد قدرتى مى‏ یابد که هر کتابى را مى‏ تواند نقد کند، از این رو خواندن هیچ کتابى براى او ضرر ندارد. کسى که استاد ندارد حتى اگر سخت‏ ترین کتاب‏هاى معرفت را نیز بخواند، راه به جایى نمى‏ برد و جز سرگرمى عایدى نمى‏ یابد. این استاد است که نحوه‏ى عاشقى را به شاگرد مى‏ آموزد:

عاشقى را باید از پروانه عاشق یاد گیرد

هرکه حرفى یاد گیرد باید از استاد گیرد