سیرسرخ(فنای حقی2)

این تنها خداست که مى‏ تواند دنیا را در دل آدمى کوچک و کم‏رنگ کند و آن را پایین آورد و خُرد کند و دنیا را براى او به گوشه ‏اى بنشاند و به متابعت بکشاند. دنیا در دست اولیاى خدا هم‏چون کنیزى است که اطاعت مى ‏کند، امّا همین دنیا بر اهل دنیا امیرى و سرورى دارد و غفلت و حسرت را به جان آنان مى ‏اندازد. غفلتى که چنان آدمى را گیج و گنگ مى ‏کند که رنگى از حق را به ذهن و دل خود نمى ‏بیند.

شارح در عبارت خود «یسیر» را به معناى «سهل» مى‏ گیرد و سپس معناى قلیل را براى آن مى ‏آورد که معناى دوم با متن سازگار است. وى از انعدام ذات عارفان سخن مى ‏گوید؛ در حالى که گفتیم هیچ پدیده ‏اى ذات ندارد و تمامى نمودها ظهور هستند و بس. وقتى پدیده‏اى داراى ذات نباشد، انعدام آن نیز معنا ندارد. اما این که شارح مى‏ گوید آنان صورت‏هاى اسما و صفات مى‏ شوند سخن سنجیده ‏اى است و تمامى پدیده‏ها ظهور اسما و صفات حق تعالى هستند.

وى در پایان خاطرنشان مى‏شود خواجه سخن خود را از آیه‏ىشریفه‏ى سوره‏ى فرقان استفاده کرده است اما نه از تفسیر آن، بلکه از تأویل آن. پیش از این گفتیم نه تفسیر و نه تأویل آیه‏ى شریفه ارتباطى به این معنا ندارد. در کتاب «دانش تفسیر، دانش تأویل» تفاوت میان تفسیر و تأویل را گفته و راه ورود به تأویل را توضیح داده‏ ایم. در آن‏جا در بحثى طولانى آورده‏ ایم تفسیر بیان ظاهر، و تأویل بیان باطن است و قاعده‏ى تأویل این است که بیان باطن نباید با ظاهر هیچ آیه ‏اى مخالف باشد وگرنه تأویل به تحریف معنوى قرآن کریم مى ‏انجامد و حقیقت ندارد.