سیرسرخ(تفاوت اخلاق کلامى، فلسفى و عرفانى2)

اگر نفس بپذیرد که خود باید خراب باشد، آن‏گاه است که آبادى حق و پدیده ‏هاى او را مى ‏پذیرد. نفس وقتى نخواهد خراب شود، انانیّتى مى ‏یابد که از آن‏چه هست بزرگ‏تر جلوه مى ‏کند و فرد را مدّعى مى ‏سازد تا جایى که حتى حاضر است «أَنَا رَبُّکُمُ الاْءَعْلَى»⁽¹⁾ سر دهد. نفسى که سیرى از لذایذ مادى ندارد و کامیابى نمى ‏فهمد. چنین نفسى از همسر خود لذت نمى‏برد، از فرزند خود لذت نمى‏برد، از خانه‏ى خود لذت نمى‏ برد، از پدر و مادر خود ناراضى مى‏شود، درآمد ماهیانه ‏ى خود را ناکافى مى ‏بیند، حسرت داشته ‏هاى دیگران را مى‏ خورد و و وقتى خوشى راننده ‏اى را مى ‏بیند که در خیابان با خودرویى بهتر از خودروى وى مى‏ گذرد آه سردى مى‏ کشد. او در رفتارهاى اجتماعى خود به توهم گرفتار مى ‏آید و مکر و خدعه و پنهان‏کارى شعار اصلى وى مى‏گردد. چنین نفسى حتى با خود صادق نیست و نمى‏ تواند میول و تمایلات خود را به صورت مشروع ارضا سازد. وى بر چهره‏ى واقعى خود ماسک مى ‏نهد و در کنار دیگران حقیقتى غیر خود از خود نمایش مى‏دهد. فرجام اخلاق کلامى و فلسفى پى‏آمدى جز اشتغال چند روزه‏ى ذهن به داده ‏هاى علمى آن نیست و نفس در انانیّت خود مى‏ ماند، بلکه انانیّت آن بزرگ‏تر از تعین و محدودى آن جلوه مى ‏نماید. نفسى که حقیقت ندارد و فقط داراى هیکل و ادعاست.

---

1. نازعات / 24.