هوس وقفس2

شرح غزل:

غزل «هوس و قفس» غزل غم ‏انگیزى است که مناسبِ دستگاه شوشترى مى ‏باشد. این غزل بر عشق پاک و دور از هوس مقرّبان محبوبى تأکید دارد و خاطرنشان مى ‏شود هر هوسى قفسى است که عاشق را در خود زندانى مى ‏دارد:

 

عـاشقم و عشق من از هوس نیست

مـرغ دل من به پىِ قفس نیست

 

هوس در کسى است که نفس دارد و خودِ خَلقى هست. هوس‏هاس نفسانى، از مهم‏ترین برانگیزنده‏هاى توهّم و خیال در آدمى است که او را اسیر و محصور در زندان تنگ تخیلات و توهمات مى ‏سازد. هوس بر بیش‏تر افراد آدمى چیره است. هوس حتى مى‏ تواند شکل امور معنوى و قدسى به خویش بگیرد و به امور مادى نیز منحصر نمى‏ گردد. کسى مى‏ تواند از هوس، با مراتب مختلفى که دارد، رهایى داشته باشد که حق‏ تعالى تمامى شریان ‏هاى ظهورى او را پر کرده باشد و چیزى جز حق در او نباشد. او حتى باید در پیشینه ‏ى خود نیز حقانى باشد و مهر طهارت و پاکى از ازل بر او خورده باشد؛ وگرنه هیچ همتِ اکتسابى و ریاضتى نمى‏ تواند به تلاش خود، بر تخیل و توهم خویش غالب آید؛ هرچند از قدّیسان روزگار و مؤمنان عقل ‏گرایى باشد که در تعقل و خردورزى، از سرآمدان است:

شـد ز ازل، عشـق تو بـر من عیان

کـار دل و همـت این نفـس نیست

 

مقرّب محبوبى از خود رونقى ندارد و تنها به جمال لطف مهرانگیز حق‏ تعالى است که مهرپردازى دارد. جمالى که براى عشق، پایانه قرار نداده، و آن را سیرى بى ‏انتها ساخته است:

رونق عشقم شده از جمالت

عشق رخت بر دل و دیده بس نیست

 

اگر روزى موسى علیه‏ السلام که از محبان پر هیبت و جلال بود، به امید شعله ‏اى آتش

 

روان شد و حق‏تعالى او را هم ‏سخن خویش نمود، ولىّ مقرّب محبوبى، دلى ریش ریش از تیر عنایت حق ‏تعالى دارد و همیشه چون اولیاى الهى بیننده ‏ى نور سیماى زیباى اوست:

زخـمــه بسـى خـورده‏ ام از نگاهـت

چـون که دل مـن به پى قبـس نیست