حضور تام درسوره

حضور تام در سوره

ویژگى سوره‏ى حمد این است که هیچ گونه غیبتى در آن نیست. در میان تمامى سوره‏ هاى قرآن کریم، تنها سوره‏ى حمد است که حضور تام است و تفاوت بخش نخست این سوره با بخش دوم آن در حضور و غیبت نیست که برخى از مفسران بر آن اصرار دارند، بلکه تفاوت این دو بخش به اسم و فعل است و هر دو نیز جهت حضور دارد و البته مرتبه‏ى فعل نسبت به اسم، مرتبه ‏اى پایین است. اسم ظاهر هیچ گاه غیبت نمى‏ پذیرد و غیبت بر افعال است که عارض مى‏ شود. «غیبت» ماده‏ى کفر و شرک است و این سوره با حضورى که دارد مى‏ خواهد این ماده را از میان بردارد و به جاى آن «إِیَّاکَ»بیاورد. بنده با این سوره مى‏ یابد در همه چیز باید بگوید: «إِیَّاکَ»؛ یعنى خودتى و فقط خودتى. من کارى نکردم. «نفى فعل» از خود مهم‏ترین آموزه‏ى سوره‏ى حمد است که جاى اهتمام بسیار دارد. مؤمنى که بتواند از خود نفى فعل کند به نهایت کمال و عبادت رسیده است.

کسى که توان آن را دارد از خود نفى فعل کند؛ چنان‏چه قیامت شود و خداوند او را پاى جهنم بگذارد و بگوید مى ‏خواهم تو را خُرد و پودر کنم و به تمامى آتش دوزخ بسوزانم، وى فقط مى ‏گوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ». گفتن حمد بار بسیار سنگینى است و مستلزم نفى فعل از خود و رسیدن به عبودیت محض است. چگونگى این برداشت را در تفسیر آیه‏ى شریفه‏ى: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعینُ» به تفصیل خواهیم آورد.

صدر سوره‏ى حمد فرازهایى بسیار کلى دارد و ذیل آن تشخص و جزئیت پیدا مى ‏کند و مورد بردار مى ‏شود و حضور آن در «إِیَّاکَ» اوج مى‏ گیرد و نه تنها غیبت، بلکه جمعیت و کثرت نیز در آن نیست و چنین امرى اوج انس و قرب را طلب مى‏کند. همین فرازهاست که سبب شده است مداومت بر سوره‏ى حمد قرب‏ آور گردد. کسى که با این سوره‏ى مبارک همراه مى ‏شود، قرب را احساس مى‏ کند.