طلیعه‏ ى قرآن کریم

طلیعه‏ ى قرآن کریم

سوره‏ ى حمد ورودگاه قرآن کریم است و کسى که نتواند به سوره‏ى حمد وارد شود و با آن انس گیرد، به هیچ یک از سوره‏ هاى دیگر دسترسى نخواهد داشت.

سوره‏ى حمد واژگان اندکى دارد و جزو سوره‏ هاى قصار است، ولى همین که در چیدمان سوره‏ ها، نخستین سوره‏ى قرآن کریم قرار گرفته است، برترى والاى آن را مى ‏رساند. در ادبیات گفته مى ‏شود: «زیادة الالفاظ تدلّ على زیادة المعانى»، ولى در سوره‏ى حمد این اصل به تخالف ثابت است و کثرت واژگان دلیل بر شدت نزول و قلت آن بر شدت ظهور دلالت دارد و هرچه لفظ کم‏تر و کوتاه‏ ترى به میان آید، معناى آن بیش‏تر و بلندتر است.

قرآن کریم نسبت به سوره‏ى حمد شدت نزول دارد و بسیار نازل و

پایین شده است. سوره‏ى حمد در بالادست‏ها مانده و این‏قدر پایین نیامده است. سوره‏ى حمد چون شدت در ظهور دارد، هفت برابر بیش‏تر بر قرآن کریم سنگینى دارد. وزنى که با سنجش دقیق به دست آمده است. آن هم سنجش دقیق مقام عصمت:

«ابن أبی جمهور فی درر اللآلی: عن رسول اللّه‏ صلى‏ الله ‏علیه ‏و‏آله ، أنّه قال: لو أنّ فاتحة الکتاب وضعت فی کفّة المیزان، ووضع القرآن فی کفّة، لرجحت فاتحة الکتاب سبع مرّات»⁽¹⁾.

فهم برخى از روایات بسیار مشکل است. صعب و مستصعب بودن زبان این روایات که بیش‏تر در باب ولایت و توحید است سبب شده است هرچه بر آن مطالعه شود معناى آن چموشى کند و رام قدرت اندیشه نشود. این روایت میزان و ترازویى به میان آورده است که مى‏تواند ارزش سوره‏ى حمد و ارزش دیگر سوره ‏هاى قرآن کریم را به سنجش گذارد. در عصر غیبت، چون مردمان از برکت حضور معصوم محروم هستند، فراوانى از دانش ‏ها و ابزارهاى سنجش را از دست داده‏ اند و راهى براى ورود به علم نمى ‏گشایند؛ زیرا در زمان غیبت، راه علمى به معناى اطمینان باز است، اما راه علم و یقین باز نیست.

سوره‏ى حمد یک موجود و یک حقیقت است. حقیقتى که شناسا و ناطق است. حقیقى که خواننده‏ى خود را مى‏بیند. سوره‏ى حمد مرکبى بر کاغذ نیست، بلکه حقیقتى است که مى ‏شود با آن دوست و رفیق شد و به

---

1. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 330.

مرور زمان با آن انس گرفت. آیا کسى که سوره‏ ى حمد را در جیب خود دارد و بدى خویش را حتى از کودکى پنهان مى‏ دارد باور مى‏ کند حقیقتى زنده با اوست تا ملاحظه‏ ى حرمت او را داشته، در پیشگاه آن خودنگه‏ دار باشد و خویش را به گناه نیالاید.